"O Kościuszko, piękny wzorze Jako Ojczyznę miłować
W każdej Życia swego porze
Pragniemy Cię naśladować..."

Życie Tadeusza Kościuszki (1746 - 1817) przebiegało w niezwykle trudnym i burzliwym dla Polski okresie. Był to bowiem czas rozbiorów i utraty niepodległości przez Rzeczypospolitą. Jakie okoliczności i wartości kształtowały osobowość i poglądy Tadeusza Kościuszki? Urodzony 4 lutego 1746 roku na Polesiu, w Mereczowszczyźnie, niewielkim folwarku dzierżawionym przez jego ojca - Ludwika Tadeusza. Na chrzcie otrzymał trzy imiona: Andrzej - Tadeusz - Bonawentura, ale przez całe życie używał tylko drugiego imiona. Rodzice Tadeusza dbali nie tylko o interesy majątkowe, dbali też o to, żeby dzieci zdobyły wykształcenie. Tadeusza wysłano na naukę do jednej z lepszych w okolicy szkół - do kolegium w Lubieszowie koło Pińska, prowadzonego przez zakon księży pijarów. W nowoczesnych jak na ówczesne czasy kolegiach pijarskich zreformowanych przez Stanisława Konarskiego - doskonalono język ojczysty, dużą uwagę zwracano na matematykę i nauki przyrodnicze. Najważniejsze jednak, że w szkołach tych panował duch patriotyczny, że starano się wychowywać dobrych i mądrych obywateli, którzy w przyszłości potrafiliby we właściwy sposób pokierować losami kraju. Nowy etap w życiu Tadeusza Kościuszki rozpoczyna się w roku 1763, gdy jako dziewiętnastoletni młodzieniec rozpoczyna naukę w Szkole Rycerskiej w Warszawie, nazywanej również Korpusem Kadetów. W Szkole Rycerskiej, założonej przez króla Stanisława Poniatowskiego, podczas jej 30 - letniego istnienia, uczyło się około tysiąca kadetów. Wielu z nich zasłynęło później jako wybitni dowódcy i patrioci, wielu przelało krew w walce o niepodległość Polski. Najsławniejszym jednak wychowankiem tej szkoły był Tadeusz Kościuszko, późniejszy naczelnik powstania. Regulamin szkolny korpusu kadetów był zatytułowany "Filozofia Obyczajów", ułożony w formie pytań, na które życiem należało dawać odpowiedź. Jeden z punktów regulaminu brzmiał: "siebie samego zwyciężać, to największe zwycięstwo". Wszystkie te wytyczne i przestrogi czujnych wychowawców, a głównie komendanta Adama księcia Czartoryskiego kształtowały osobowość i charakter Tadeusza Kościuszki - kształtowały myśl o konieczności wydźwignięcia Polski z upadku, o konieczności poprawy tego, co się w niej zepsuło. W 1770 roku Tadeusz Kościuszko jako stypendysta królewski wysłany zostaje do Francji celem doskonalenia się w naukach wojskowych. Pobyt na Zachodzie umożliwił mu bliższe poznanie ideologii Oświecenia oraz nowych wówczas haseł mówiących o konieczności ustanowienia równych praw dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich pochodzenia i zamożności. Po pięcioletnim pobycie we Francji powraca do kraju okrojonego przez rozbiory. Nie znajduje jednak w wojsku żadnego zatrudnienia. Boleśnie przeżywa też niepowodzenia miłosne. Ojciec Ludwiki Sosnowskiej miał mu powiedzieć "Synogarlice nie dla wróbli, a córki magnackie nie dla drobnych szlachetków". Panna nie miała wówczas nic do powiedzenia. Niepowodzenia zawodowe i miłosne spowodowały, że zaciąga się do służby walczących o niepodległość Stanów Amerykańskich w randze pułkownika inżynierii. Pracowity i odważny oddał Kościuszko wojsku amerykańskiemu znaczne zasługi, za to uzyskuje odznaczenia i awans na generała. Mimo wielu pochwał odznaczał się Kościuszko zawsze skromnością. Nigdy nie objawiał żadnych pretensji, a przeciwnie - innych zasługi zawsze i najchętniej podkreślał. Bez reklamy ziemię wydzieloną mu przez rząd amerykański przeznaczył na wykupienie Murzynów z niewoli i na założenie dla nich szkoły. W 1794 roku stanął Kościuszko na czele powstania jako Najwyższy Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych. Możliwość zwycięstwa widział w masowym udziale chłopów, dlatego celem ich pozyskania wydał "Uniwersał połaniecki" - znoszący m. in. poddaństwo osobiste chłopa, bo jak mówił: "za samą szlachtę bić się nie będzie". Do pierwszego zwycięskiego starcia nad wojskami rosyjskimi doszło pod Racławicami. Kościuszko dla podkreślenia znaczenia i uczczenia bohaterstwa chłopów przydział sukmanę, a kosynierzy otrzymali sztandar z głębokim w swej wymowie społecznej hasłem: "Żywią i bronią". 10. X. 1794 roku pod Maciejowicami Kościuszko stoczył bohaterską walkę z przeważającymi siłami wroga. Bitwa skończyła się klęską. Ciężko ranny Naczelnik wraz z całym sztabem i 2 tys. żołnierzy dostał się do niewoli. Był to okres powstania. Tak rozpoczął się najcięższy okres jego życia - przeszło dwuletnia niewola. Przeszedłszy różne koleje losu po ponownym powrocie z Ameryki ostatnie dwa lata życia spędził w Szwajcarii, w Solurze. Do końca życia czuł się Naczelnikiem i jego wychowawcą. Do końca życia wierzył, że nadejdzie chwila wyzwolenia Rzeczypospolitej.